( ข้อมูลยาจากบล็อกนี้ มีจุดประสงค์เพื่อรวบรวมข้อมูลยาที่หาได้จากอินเตอร์เน็ตเพื่อใช้อ่านเพื่อทำความเข้าใจสำหรับผู้ป่วย SLE เท่านั้น ไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็นแหล่งความรู้อ้างอิงใดๆ)
Azathioprine (ที่มาของข้อมูล drug.pharmacy.psu.ac.th )เป็นยาที่ใช้ในการกดภูมิคุ้มกัน
โดยอาจจะใช้ร่วมกับยาอื่น เช่น cyclosporine และ prednisolone ในผู้ป่วยที่ได้รับการเปลี่ยนถ่ายอวัยวะเพื่อป้องกันการปฏิเสธการเข้ากันได้ของเนื้อเยื่อ เช่น การเปลี่ยนไต ปอดและ หัวใจ
นอกจากนั้นยังสามารถใช้ในโรครูมาตอยด์ชนิดรุนแรง (Severe active rheumatoid arthritis) ที่ไม่ตอบสนองต่อยาอื่น หรือใช้ในโรค Crohn's disease โดยขนาดของยาที่ใช้ขึ้นกับภาวะโรคที่เป็นและต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์
ข้อมูลยา
· Azathioprine tablet 100 mg (ชื่อทางการค้าAzasan® และ Imuran®)
ประเภทยา : immunosuppressant medication ( ยาที่ใช้กดภูมิคุ้มกัน)
ยากดภูมิคุ้มกัน, ยารักษาโรคมะเร็ง
ข้อบ่งใช้ : ใช้ร่วมกับยาอื่นในการป้องกันการที่ร่างกายปฏิเสธ (ต่อต้าน) ไตที่ทำการปลูกถ่าย, รักษาโรคข้ออักเสบ
รูมาตอยด์ที่รุนแรงที่ไม่ตอบสนองต่อยาอื่น, โรคที่ร่างกายมีภูมิต้านทานต่อเนื้อเยื่อของตัวเอง
กลไกการออกฤทธิ์ : ยาจะยับยั้งการแปรสภาพ purine และจะยับยั้งการสังเคราะห์ DNA, RNA และโปรตีน ซึ่งจะรบกวนกระบวนการแปรสภาพของเซลล์และยับยั้งการแบ่งเซลล์
ข้อห้ามใช้ :
1. แพ้ยา azathioprine
2. ภาวะ ตั้งครรภ์ (ตลอดระยะเวลาที่ตั้งครรภ์ เนื่องจากมีหลักฐานว่ามีความเสี่ยงต่อทารกในครรภ์ แต่ก็อาจจะยอมรับให้ใช้ในแม่ที่จำเป็นต้องใช้ยาเนื่องจากเป็นโรคร้ายแรงที่ มีอันตรายถึงชีวิตหรือไม่สามารถใช้ยาที่มีความปลอดภัยกว่าหรือใช้แล้วไม่ได้ ผล)
ข้อควรระวัง :
1. ผู้ป่วยที่ใช้ยานี้มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อที่รุนแรง
2. ผู้หญิงที่อยู่ในช่วงวัยเจริญพันธุ์ไม่ควรตั้งครรภ์ระหว่างที่ใช้ยานี้
อาการไม่พึงประสงค์ :
อาการไม่พึงประสงค์อื่นๆ ที่พบได้จากยา คือ
ผลต่อระบบเลือด เนื่องจากยามีฤทธิ์กดไขกระดูกจึงทำให้เกิดภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ (เกิดขึ้นมากกว่าร้อยละ 50), เม็ดเลือดแดงต่ำ, เกล็ดเลือดต่ำ (ทำให้ต้องใช้เวลาในการแข็งตัวของเลือดนานขึ้นและอาจทำให้เกิดเลือดออกได้ง่าย) หรือ เซลล์ทุกชนิดทั้งเม็ดเลือดแดง, ขาวและเกล็ดเลือดต่ำ ซึ่งความรุนแรงของภาวะดังกล่าวขึ้นกับขนาดยาที่ได้รับ และอาการจะดีขึ้นเมื่อลดขนาดยาหรือหยุดยาชั่วคราว
ผลต่อระบบทางเดินอาหาร ในผู้ที่ได้รับยา azathioprine ใน ขนาดสูงอาจเกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร หรือท้องเสีย ซึ่งสามารถลดอาการดังกล่าวได้โดยการแบ่งกินเป็นมื้อๆ หรือกินหลังอาหาร นอกจากนั้นยาอาจทำให้เกิดตับอ่อนอักเสบซึ่งเกิดขึ้นร้อยละ 2-12 การเกิดภาวะที่ร่างกายขับถ่ายอุจจาระออกมาเป็นไขมันเพราะการดูดซึมอาหารไขมันผิดปกติซึ่งจะเกิดขึ้นน้อยกว่าร้อยละ 1
อาการแพ้ยาที่ระบบทางเดินอาหารจะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียนรุนแรง ท้องเสีย มีผื่น มีไข้ อ่อนเพลีย ปวดกล้ามเนื้อ
ผลต่อตับ
ยาทำให้เกิดความเป็นพิษต่อตับ (เกิดขึ้นร้อยละ 3-10, ในผู้ป่วยโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์เกิดขึ้นน้อยกว่าร้อยละ 1 ซึ่งเกิดหลังจากทำการปลูกถ่ายอวัยวะแล้วภายใน 6 เดือนและสามารถกลับสู่ปกติได้เมื่อหยุดยา
การใช้ยา azathioprine เป็นระยะเวลานานอาจทำให้เกิดหลอดเลือดดำที่ตับอุดตันซึ่งพบได้น้อยแต่เป็นอันตรายถึงชีวิตโดยโรคนี้จะเกิดขึ้นหลังจากการรักษา 1-2 ปีและมักจะเกิดในผู้ชาย ซึ่งอาการแสดงที่บ่งบอก คือ ตัวเหลือง ตามมาด้วยท้องมาน ถ้าตรวจการทำงานของตับจะพบว่าเอนไซม์ตับมีค่าสูงกว่าปกติ โดยถ้าเกิดภาวะดังกล่าวขึ้นต้องหยุดยาโดยทันที
ความเป็นพิษต่อตับ จะมีอาการแสดงคือ เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อ่อนเพลีย น้ำหนักลด ตัวเหลือง ตาเหลือง ปัสสาวะสีเข้ม
ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด เกิดภาวะความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นช้า
ผลต่อผิวหนัง เกิดผื่น (เกิดขึ้นประมาณร้อยละ 2) ผมร่วง
ผลต่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย การเกิดปฏิกิริยาการแพ้พบได้น้อย โดยเกิดขึ้นน้อยกว่าร้อยละ 0.1 ซึ่งจะมีอาการไข้ หนาวสั่น คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย จำนวนเม็ดเลือดขาวในเลือดเพิ่มขึ้นอย่างผิดปกติ ความดันโลหิตต่ำ
ผลต่อระบบกระดูกและกล้ามเนื้อ ทำให้ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้ออ่อนแรง
ผลต่อตา เกิดโรคของจอตา
ผลต่อไต เกิดความเป็นพิษต่อไต
ผลต่อระบบทางเดินหายใจ ปวดบวม ไอ หายใจลำบาก
ปฏิกิริยาระหว่างยา : ยานี้เกิดปฏิกิริยากับยาอื่นหลายตัว ดังนั้นเวลาไปพบแพทย์หรือเภสัชกรควรแจ้งให้ทราบว่า กำลังกินยา azathioprine อยู่
คำแนะนำผู้ป่วย :
1. ควรกินยาตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด ไม่เพิ่มหรือลดขนาด หรือหยุดยาเอง
2. ถ้าลืมกินยา ให้กินยาทันที แต่ถ้าใกล้มื้อถัดไปให้กินมื้อถัดไปเลยโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า
3. เก็บยาในภาชนะที่ปิดสนิท ตั้งไว้ที่อุณหภูมิห้องโดยควรหลีกเลี่ยงแสง ความร้อน และความชื้น
4. กรณีที่เกิดอาการไม่พึงประสงค์ดังข้างต้นขึ้น ให้รีบแจ้งแพทย์โดยทันที
ข้อบ่งใช้ : ใช้ในผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายไต ส่วนกลไกในการรักษา rheumatoid arthritis ยัง
ไม่แน่ชัด อาจเนื่องจากการกดระบบภูมิคุ้มกันจึงทำ ให้อาการของโรคในระยะ active ลดลง
การออกฤทธิ์ : ยับยั้ง cell – mediated hypersensitivity ซึ่งเป็นปฏิกิริยาตอบสนองเพื่อ
ต่อต้านหรือปฏิเสธการเปลี่ยนอวัยวะ ยาจะลดการอักเสบด้วย
DRUG INTERACTIONS : เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดเซลมะเร็งหากใช้เป็นเวลานาน โดยจะเพิ่มมากขึ้นในผู้ป่วยที่มีประวัติได้รับ immunosuppressants ตัวอื่น เช่น Cytoxan, Leukeran,and Alkeran เพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อรุนแรง Azathioprine ทำ ให้มีบุตรยากโดยการลดจำ นวน sperm ในเพศชาย และพิษของยาจะเพิ่มขึ้นเมื่อรับประทานร่วมกับยา allopurinol,
white blood counts จะลดลงอยู่ในระดับ severe เมื่อใช้ร่วมกับยาที่กดการทำ งานของ bonemarrow หรือยาในกลุ่ม ACE-inhibitor class drugs
หญิงตั้งครรภ์ : ควรหลีกเลี่ยงเนื่องจากยาสามารถ transferred สู่เด็กได้
ผลข้างเคียง : ผื่นคัน คลื่นไส้ อาเจียน leucopenia ซีด เลือดออก thrombocytopenia
สิ่งที่ต้องติดตามเมื่อใช้ยา :
1. ตรวจดู CBC , หน้าที่ของตับ ไต
2. ซักประวัติการแพ้ยา
3. ประเมินอาการแสดงของการติดเชื้อก่อนให้ยา
4. บันทึกนํ้าเข้า – ออก และชั่งนํ้าหนักทุกวัน ระหว่างให้ยา
5. สังเกตอาการเหนื่อยหอบ เลือดออกบริเวณเหงือกและเยื่อบุในช่องปาก หรือเลือดออกในปัสสาวะหรืออุจจาระ
Azathioprene เป็น ยาที่ใช้ในการกดภูมิคุ้มกัน โดยจะใช้ร่วมกับยาอื่นเวลามีการเปลี่ยนอวัยวะเพื่อป้องกันการปฏิเสธการเข้า กันได้ของเนื้อเยื่อ เช่น การเปลี่ยนไต และยังสามารถใช้ในโรครูมาตอยด์รุนแรง (Severe active rheumatoid arthritis)ที่ไม่ตอบสนองต่อยาอื่น หรือใช้ในโรคแพ้ภูมิตนเอง เช่น SLE โดย ขนาดของยาที่ใช้ขึ้นกับภาวะโรคที่เป็นและต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์ จากการศึกษาข้อมูลพบว่าอาการไม่พึงประสงค์ที่อาจเกิดจากยาที่พบได้ทั่วไปมี ดังนี้ คือ
อาการไม่พึงประสงค์ที่ไม่รุนแรง (Minor reaction)
- คลื่นไส้ อาเจียน
- เบื่ออาหาร
- กล้ามเนื้อไม่มีแรง อ่อนเพลีย
- ปากและริมฝีปากเป็นแผล
- ผมร่วง
- ผื่น
อาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง (Major reaction)
- เกิดการติดเชื้อได้ง่าย มีไข้ เจ็บคอ ไอ
- เม็ดเลือดขาวต่ำ (Leukopenia)
- เกิดพิษต่อตับ (hepatotoxicity)
- ปวดบริเวณท้องอย่างรุนแรง (ตับอ่อนอักเสบ)
- อาการดีซ่าน (ตัวเหลือง ตาเหลือง)
- ปวดบริเวณข้ออย่างรุนแรง
- หายใจลำบาก
- เลือดออกผิดปกติ มีภาวะโลหิตจางหรือมีจ้ำเลือดตามแขนขา
โดยอาการไม่พึงประสงค์ที่พบได้บ่อยคือ อาการคลื่นไส้ อาเจียน (12%) ซึ่งจะพบได้บ่อยในช่วงแรกของการใช้ยาแต่สามารถลดการเกิดอาการได้ด้วยการทานยาหลังอาหาร, ลดขนาดยาหรือแบ่งขนาดยาในการทาน
นอกจากนี้ยังพบอาการเม็ดเลือดขาวต่ำ (5-16%) และเกิดการติดเชื้อได้ง่ายในผู้ป่วยที่มีการเปลี่ยนไต (20%) โดยทั่วไปแล้วความถี่และความรุนแรงในการเกิดอาการไม่พึงประสงค์จะขึ้นกับขนาดยาและระยะเวลาในการได้รับยาในการรักษา
เพิ่มเติมข้อมูลจาก Drug monograph Azathioprine
( ที่มาของข้อมูล : mnst.go.th)
รูปแบบยาที่มีใช้แล้วในโรงพยาบาล: 50 mg tablet
การเก็บรักษา เก็บที่อุณหภูมิ 15-25 องศาเซลเซียส ในที่แห้งและใช้ภาชนะป้องกันแสง
กลไกการออกฤทธิ์ ยาดังกล่าวเป็น purine analog เมื่อเข้าสู่ร่างกายจะถูกเปลี่ยนเป็น 6-mercaptopurine ทีมีผล antagonize การแปรสภาพของ purine รวมทั้งยับยั้งการสังเคราะห์และการทำงานของ DNA, RNA และ โปรตีน พบว่ายาจะมีผลยับยั้ง activity ของ T-cell ได้มากกว่า B-cell นั่นคือยาจะยับยั้ง cellular cytotoxicity มากกว่า antibody response และยังมีฤทธิ์ potent antiinflammatory
ข้อบ่งใช้ที่ FDA รับรอง Renal transplant rejection, adjunct; prophylaxis and Rheumatoid arthritis
ข้อบ่งใช้ที่ FDA ยังไม่รับรอง- Atomic dermatitis
- Cardiac transplant rejection; prophylaxis
- Inflammatory bowel disease
- Liver transplant rejection; prophylaxis
- Myasthenia gravis
- Rejection of pancreas transplant; prophylaxis
- Sprue, refractory
- Systemic lupus erythematosus
- Takayasu's disease
- Vasculitis
Pharmacokinetics Onset & duration
- Onset
- Crohn's disease: 3 เดือน
- Rheumatoid arthritis: 6-8 สัปดาห์
- Peak Response
- Rheumatoid arthritis: 4-6 เดือน
- Duration
Single dose: rheumatoid arthritis-effects persist after discontinuation
ขนาดยาในผู้ใหญ่
Normal Dosage
- Renal transplant rejection, adjunct; prophylaxis: 3-5 mg/kg/day
- Rheumatoid arthritis: 1 mg/kg (50-100 mg) ครั้งเดียวหรือแบ่งให้ 2 ครั้งใน 1 วัน หากไม่ตอบสนองต่อยาสามารถเพิ่มขนาดได้ครั้งละ 0.5 mg/kg/day โดยขนาดสูงสุดไม่เกิน 2.5 mg/kg/day
Dosage in renal failure
- GFR 10 -50 ml/min: ลดขนาดยาเหลือ 75% ของขนาดปกติ
- GFR 10 -50 ml/min: ลดขนาดยาเหลือ 50% ของขนาดปกติ
Dosage Adjustment During Dialysis
ให้ maintenance dose หลังทำ dialysis
ขนาดยาในเด็ก
Normal dose
- Cardiac transplant rejection; prophylaxis: 4 mg/kg/day
- Inflammatory bowel disease: 1.5-2 mg/kg/day
Dosage in renal failure:
- เหมือนในผู้ใหญ่
ข้อห้ามใช้
- มีประวติการใช้ยากลุ่ม alkylating agents
- ปฏิกิริยาไวเกินต่อ azathioprine
- ตั้งครรภ์
ข้อควรระวัง
- การใช้ยาเป็นระยะเวลานาน: เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด neoplasm, hematologic toxicity, และ mitogenicity
- การใช้ร่วมกับยา allopurinol: ควรลดขนาดยาเหลือ 1/3-1/4 ของขนาดปกติ
- การใช้ร่วมกับยากลุ่ม ACEIs: ทำให้เกิดภาวะ leukopenia อย่างรุนแรง
- ไม่ควรให้ร่วมกับยา mercaptopurine: เป็นการให้ยาซ้ำซ้อน
-ผู้ป่วยปลูกถ่ายไต: เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดhematologic toxicities และ malignancy
- ความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ
- ภาวะ thiopurine s-methyl transferase deficiency: เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด serious myelotoxicty
- หญิงวัยเจริญพันธุ์: ควรป้องกันการตั้งครรภ์ระหว่างใช้ยา
อาการข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา
Gastrointestinal:
- Nausea 12%,
- Vomiting 12%
อาการข้างเคียงที่รุนแรง ( Serious side effect)
- Gastrointestinal
- Pancreatitis 2-12%
- Hematologic:
- Leukopenia 5-16%
- Megaloblastic anemia,
- Thrombocytopenia
- Hepatic
- Hepatotoxicity 3-10%
- Other:
- Cancer: rare
- Infectious disease
- Renal transplant 20%
การใช้ยาในหญิงมีครรภ์& หญิงให้นมบุตร
- Pregnancy category D
- Infant risk cannot be ruled out during breastfeeding.
ยาและสมุนไพรที่เกิดปฏิกิริยาระหว่างยาได้
- ACEIs
- Alfafa
- Allopurinol
- Echinacea
- Cyclosporine
- Methotrexate
- Mycophenolate mofetil
- Ribavirin
- Vaccines, live-attenuated
- Warfarin
การติดตามผู้ป่วยที่ใช้ยา Azathioprene
- Renal homotransplantations:
- การป้องกันการเกิด graft rejection
- Rheumatoid arthritis:
- Improved range of motion
- Decreased early morning stiffness and painful/swollen joints
- CRP levels
- ESR
- CBC, platelets counts: สัปดาห์ละครั้งในเดือนแรก เดือนละ 2 ครั้งในเดือนที่สองและสาม หลังจากนั้นเดือนละครั้ง (เพิ่มความถี่ในการตรวจเมื่อมีการปรับขนาดยา)
- Liver function: ทุก 2 สัปดาห์ในเดือนแรก หลังจากนั้นเดือนละครั้ง
